بیوگاز

 

تأمین سوخت یا به عبارت جامع تر،  به عنوان یکی از اساسی ترین نیازهای بشر، قرن هاست از جمله دغدغه های مهمّ وی بشمار می رود. با گذشت زمان و افزایش دانش و تجربۀ انسان،‌ در نوع و روش این کار تغییراتی به وجود آمده است. چوب، فضولات دامی، روغن و چربیهای حیوانی، پارافین،‌ باد، تورب، زغال سنگ، قطران، الکل، نفت، گاز، جریان آب، حرکت امواج دریا، جزر و مدّ دریا، خورشید، گرمای زمین، ژئو ترمال، برق، شکافت هسته ای و هیدروژن انواع مختلف منابع انرژی بشمار می روند که در طرح تاریخ مورد توجّه و استفادۀ بشر قرار گرفته اند. یکی از انواع موادّ سوختی که تاریخ کشف و استفاده از آن چندان هم نزدیک نیست، بیوگاز (Biogas) یا گازهای حاصل از تخمیر (Fermentation) یا هضم (Digestion) بی هوازی موادّ زائد گیاهی و فضولات دامی و انسانی به وسیلۀ موجودات ذرّه بینی است که در نبود اکسیژن و نور و در حضور آب و در درجۀ حرارات معیّن و فشار محیط انجام می پذیرد. دسته ای از این موجودات ذرّه بینی، مواد آلی یاد شده را که حاوی موادّ هضم شده و هضم نشدۀ لیگنو سلولزی هستند، نخست به کربوهیدراتها تبدیل نموده، سپس این کربوهیدراتها به وسیلۀ موجودات ذرّه بینی دیگری به اسیدهای آلی و در نهایت این اسیدها به وسیلۀ دستۀ دیگری از میکرو ارگانیزم ها به بیوگاز که مخلوطی از 50 تا 70 درصد متان (CH4)₄ اندکی کمتر از 50 تا 30 درصد گاز کربنیک (CO₂) و مقدار بسیار کمی سولفید هیدروژن (H₂S)₄ هیدروژن، (H₂) ازت N₂ و منواکسید کربن (CO) و پاره ای از هیدروکربورها است، تبدیل می شوند. این مخلوط گرچه تماماً از متان تشکیل نمی شود، امّا وقتی با هوا به نسبت 1 به 20 (یک قسمت بیوگاز 20) قسمت هوا مخلوط شود.

 

به شدّت قابل اشتعال شده و به عنوان سوختی که هر متر مکعّب آن ارزش حرارتی برابر با 6 کیلو وات ساعت برق دارد می تواند به منظور ایجاد حرارت، روشنایی و نیز برای پخت و پز مورد استفاده قرار گیرد. این مقدار انرژی، مطابق با ارزش حرارتی نیم لیتر سوخت دیزل است از این گاز حتّی دریکار اندازی موتورهای احتراقی نیز استفاده کرده اند که سابقۀ این امر به سال 1907 باز میگردد مزّیت دیگر این دستگاهها، تمیز بودن سوخت تولیدی آنهاست: یکی از مزایای استفاده از بیوگاز، پایین بودن میزان آلودگی حاصل از سوختن آن در مقایسه با سوختهای فسیلی می باشد متخصّصین کشورهای مختلف اروپایی و آسیایی با شناخت قابلیّت های این پدیده، از دهها سال پیش، در اندیشۀ ساخت دستگاههایی با استفاده از مصالح محلّی برای تولید و ذخیرۀ بیوگاز بودهاند به نوعی که هزینۀ احداث و تجهیز آنها تا حدّ امکان پایین باشد. نتیجۀ این تلاش، طرّاحی دستگاههای بزرگ و کوچکی شد که انواع بزرگ آن برای تخمیر و استحالۀ فاضلاب های شهری،‌ مجتمع های بزرگ مسکونی و صنعتی و انواع کوچک آن، برای مصارف روستایی و خانوادگی بکار می روند. انواع کوچک دستگاههای تولید بیوگاز از نظر نوع طرّاحی، عمدتاً به دو نوع با مخزن شناور گاز 6 از کلیدی ثابت 3 تقسیم شده که هر یک از انواع یاد شده، دارای مزایا و معایبی هستند. احداث دستگاههای تولید بیوگاز علاوه بر تامین سوختی سالم و مطمئن برای عشایر و روستاییان، آثاری به شرح زیر نیز خواهد داشت.

·         جلوگیری از قطع درختان و درختچه های جنگلی و نیز بوته ها برای تأمین سوخت.

·         اسکان نیمه اجباری عشایر و روستاییان و به دنبال آن سهل تر شدن از تۀ برخی خدمات نظیر خدمات آموزشی، بهداشتی و ... به ایشان.

·         پاک شدن محلّ زندگی عشایر از فضولات دامی که محلّ رشد و نموّ تخم انواع انگل ها و عوامل بیمار زاست.

·         تأمین کودی سالم برای تولید بیشتر علوفه و سایر محصولات زراعی مورد نیاز عشایر و روستاییان.

·         تأمین نور در شبها به منظور تسهیل زندگی عشایر و ادامۀ فعّالیّت های تحصیلی فرزندان ایشان.